Grote literatuur als inspiratiebron voor grote componisten tijdens BBC Proms van maandag

Tsjajkovski en Shakespeare
Het concert in de reeks BBC Proms 2010 dat op maandag 9 augustus — vanaf 20:00 uur onze tijd — wordt gegeven, bestaat uit drie onderdelen in twee etappes. Voor de pauze klinken twee werken van componisten met internationaal bijzonder grote namen. De twee composities zijn geïnspireerd op mijlpalen uit de literatuurgeschiedenis. Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893) componeerde in 1869 de ouverture-fantasie Romeo en Julia, waarmee de muziekavond in de Royal Albert Hall wordt geopend. Twee keer heeft de componist dit ‘weinig ouverture, totaal geen fantasie’-stuk aangepast: in 1870 en tien jaar daarna nog eens. Gezien de titel mag men ervan uitgaan dat het opus is geïnspireerd door het gelijknamige toneelstuk van William Shakespeare (1564-1616). De VPRO-Gids, die in de sector informatiepagina’s steeds onbetrouwbaarder wordt — hetgeen we in deze en aanverwante kolommen veelvuldig hebben aangekaart —, meldt dat het om een fragment uit die compositie zou gaan [1]. Hoogst onwaarschijnlijk dat tijdens een BBC Prom een deel van die, niet eens zo lange, ‘ouverture’ zal klinken.

Janáček en Gogolj
Na Tsjajkovski’s bijdrage volgt Taras Boelba uit 1915, geschreven door de Tsjech Leoš Janáček (1854-1928). Deze rapsodie voor orkest is gebaseerd op de roman — sommige vakmensen spreken van een novelle — met dezelfde titel van Nikolaj Gogolj (1809-1852), gepubliceerd in 1835 in de bundel Mirgorod.

Dit laatste werk klonk enige jaren geleden nog in dezelfde zaal, tijdens een concert van het British Youth Orchestra onder leiding van Colin Davis. De orgelpartij in deze compositie kreeg tijdens dat concert een extra dimensie via het grote instrument op het podium van de Albert Hall, waarvan kort tevoren de restauratie was voltooid.

Ook deze keer is het ensemble van jongeren dat het gehele concert zal verzorgen: The European Union Youth Orchestra. Dirigent is Matthias Bamert.

In de pauze: Childe Harold
In de Albert Hall en derhalve op BBC Radio 3 is het Proms-pauze tussen 20:50 uur en 21:10 uur. Twee kenners van de materie — de historicus Tom Holland en de romanschrijver Ben Markovits — bespreken het gedicht Childe Harold’s Pilgrimage uit 1812 van George Noel Gordon, lord Byron (1788-1824) [1]. De Byronic hero, een fenomeen dat voor het eerst in dit gedicht opdook, vormde voor Hector Berlioz aanleiding voor de compositie die na de pauze in het kader van dit Proms-concert zal worden uitgevoerd.

Berlioz en Byron
Vanaf 21:10 uur is de focus weer gericht op de gebeurtenissen op de musici op het podium van de Albert Hall. De uitvoerenden voor de pauze worden dan nog aangevuld met altviolist Maxim Rysanov voor de uitvoering van de symfonie Harold en Italie opus 16 van Hector Berlioz (1803-1869). Een uitgebreide toelichting op dat werk uit 1834 is te vinden op de site Tempel der Toonkunst, gepubliceerd op 6 januari 2009.

__________

[1] Hoe diep de kwaliteit van de informatie in de VPRO-Gids is gezonken, blijkt weer eens met betrekking tot de gegevens die over dit concert worden verstrekt: Maxim Rysanov wordt als violist gekwalificeerd, en dat komt waarschijnlijk doordat de gegevens uit een Engelse tekst zijn overgenomen en daarin staat dan terecht violist, hetgeen viola-bespeler (altist) betekent.

Erger is het dat Byrons gedicht Childe Harold’s Pilgrimage wordt aangekondigd als “het gedicht Pilgrimage van Childe Harold”, waarmee de protagonist posthuum tot poëet wordt verheven.

____________

Afbeeldingen

1. Dirigent Matthias Bamert.

2. Altviolist Maxim Rysanov. (Foto uit 2009.)